Jezioro łabędzie - retransmisja z Teatru Bolszoj

17 kwietnia 2015 roku w Naszym Kinie Oświęcimskiego Centrum Kultury odbyła się retransmisja baletu w dwóch aktach, z muzyką Piotra Czajkowskiego, z Teatru Bolszoj w Moskwie, pt. "Jezioro łabędzie".

Trudno dziś uwierzyć, że moskiewska premiera tego baletowego przeboju, w 1877 roku, okazała się całkowitą klapą. Nie było to jednak to „Jezioro łabędzie”, które miłośnicy baletu na całym świecie uważają za arcydzieło arcydzieł. Dopiero wersja choreograficzna Mariusa Petipy z 1895 roku zaprezentowana w Petersburgu zdobyła poklask i do dziś istnieje na wszystkich liczących się scenach baletowych w licznych wersjach i przeróbkach. Niezmienną częścią „Jeziora łabędziego” pozostają słynne „białe akty”, czyli akt II i IV, w których tancerki odgrywające role łabędzi występują w białych tiulowych spódniczkach - paczkach. Co ciekawe, to nie Petipa, ale jego uczeń Lew Iwanow jest autorem tych fragmentów, które stały się symbolem baletu w ogóle.

Piotr Czajkowski, dążąc do stworzenia muzyczno – choreograficznego dramatu, stał się pionierem ścisłego powiązania muzyki z tańcem, pragnąc oddać za pomocą dźwięków nastroju wynikającego z libretta, ze szczególną rolą instrumentacji w muzycznej charakterystyce postaci i sytuacji. Podobnie jak twórcy oper, posłużył się techniką motywów przewodnich oraz przekształcaniem myśli tematycznych. Mimo tradycyjnej konstrukcji dzieła, według obowiązującego wówczas w sztuce baletowej schematu, akcja zachowuje logiczną ciągłość.

Teatr Bolszoj jest międzynarodowym symbolem rosyjskiej kultury, a jego zespół baletowy należy do największych i najdoskonalszych na świecie, będąc powszechnie kojarzonym z niezwykłym przepychem realizacji scenicznych oraz przede wszystkim niezwykłym kunsztem tancerzy. Repertuar Baletu Teatru Bolszoj, zawiera zarówno arcydzieła klasyki baletowej, jak i produkcje nowoczesne.  
 
choreografia: Jurij Grigorowicz
libretto: Władimir Biegiczew i Wasilij Gelcer
muzyka: Piotr Czajkowski
czas trwania: 146 minut (1 przerwa)

akt I
Na dworze królewskim odbywa się przyjęcie z okazji urodzin księcia Zygfryda. Książę jest jednak nieswój, unika przyjaciół i niechętnie daje się namówić na taniec z dwiema przyjaciółkami. Dla księcia tańczy społeczność dworu, również Benno popisuje się swoimi zdolnościami tanecznymi (pas de trois). Zygfryd otrzymuje od swoich przyjaciół prezent urodzinowy którym jest kusza do polowań na ptaki. Gdy zabawa zaczyna nabierać tempa, pojawia się królowa – matka Zygfryda. Posłańcy wnoszą portrety trzech księżniczek – matka oznajmia Zygfrydowi że powinien już wybrać swoją ukochaną. Zygfryd protestuje, lecz matka jest nieugięta.

O zachodzie słońca przyjęcie kończy się. Zygfryd jest znacznie czymś zaniepokojony. Benno proponuje księciu nocne polowanie nad brzegami pobliskiego jeziora. Książę daje się namówić przyjacielowi i ruszają na polowanie. Nadlatują łabędzie, przestraszony Zygfryd mierzy z kuszy, gdy w tym momencie najpiękniejszy ptak przemienia się w piękną dziewczynę – Odettę. Odetta opowiada księciu swoją historię: została zamieniona w łabędzia przez złego czarownika Rotbarta, i mieszka wraz z innymi łabędziami tu, nad jeziorem. Czar pryśnie, gdy jakiś człowiek ofiaruje jej swoją miłość na wieki. Zygfryd przysięga Odecie kochać ją na zawsze. Para tańczy liryczne adagio wyrażające ich miłość, tańczą też łabędzie (słynne pas de quatre). Przybywa Rotbart. Książe chce zabić czarnoksiężnika, ale Odetta go powstrzymuje – w ten sposób nigdy nie uwolni się ze złego czaru. Rotbart zamienia Odettę na powrót w łabędzia.

akt II
Bal w pałacu księcia. Tego wieczoru Zygfryd powinien wybrać ukochaną spośród przybyłych księżniczek. Każdej z kandydatek towarzyszy orszak z rodzinnego kraju. Kolejno prezentują się: księżniczka węgierska i jej orszak (taniec węgierski), księżniczka polska i jej towarzysze (mazurek) oraz księżniczka włoska której towarzyszą pary wykonujące taniec neapolitański. Książę pozostaje nieugięty, jednak matka naciska że powinien wybrać narzeczoną. Książę odrzuca wszystkie kandydatki. Fanfary obwieszczają przybycie jeszcze jednej księżniczki. Tajemniczy nieznajomy wprowadza księżniczkę w czerni, łudząco podobną do Odetty. Książę jest zachwycony że na bal przybyła jego ukochana. Orszak tajemniczej panny, wykonuje taniec hiszpański. Zygfryd i rzekoma Odetta wykonują wspaniałe pas de deux – Odylia, córka Barona von Rotbarta bo to ona pojawiła się na balu kusi księcia naśladując taniec Odetty. Uszczęśliwiony książe oznajmia matce że to tą księżniczkę chce poślubić, i prosi opiekuna Odyli o rękę dziewczyny. Przysięga jej wieczna miłość. Wówczas księżniczka i jej opiekun ukazują soje prawdziwe oblicz. Zygfryd uświadamia sobie że złamał obietnicę daną Odettcie i biegnie nad jezioro.

Zgromadzone nad jeziorem łabędzie wysłuchują opowieści Odetty o niewierności księcia. Księżniczka rozpacza że już nigdy nie wydostanie się z pod czaru Rotbarta. Przybywa Zygfryd i prosi Odettę o przebaczenie. Pojawia się Rotbart i próbuje rozdzielić zakochanych. Jego czar jest zbyt śliny: książę nie dotrzymał przysięgi danej Odettcie, Odetta musi już na zawsze pozostać łabędziem. Księżniczka zanurza się w wodzie. Zygfryd chce za nią podążyć lecz drogę zasłania mu Rotbart, po krótkiej walca książę zrywa z niego maskę. Rotbart ginie, a książę z rozpaczy rzuca się do jeziora. Przybywa Benno, szukając Zygfryda łabędzie wskazują mu wody jeziora. Po chwili przyjaciel wyciąga z wody ciało Zygfryda a nad jeziorem ukazuję się duch Odetty.