Salon Karykatury Antywojennej Kragujevac 2013

Od 26 stycznia do 19 lutego 2014 roku w galerii "Tyle światów" Oświęcimskiego Centrum Kultury prezentowana była pokonkursowa wystawa XVII Międzynarodowego Salonu Karykatury Antywojennej "Kragujevac 2013" z Kragujevaca w Serbii. Organizatorami wystawy w Oświęcimiu byli: Miasto Oświęcim i Oświęcimskie Centrum Kultury.

Międzynarodowy Salon Karykatury Antywojennej to biennale - odbywające się od 1981 roku - które zostało zainicjowane dla upamiętnienia mordu, jakiego w czasie II wojny światowej - 21 października 1941 roku - dopuścili się niemieccy żołnierze, którzy wymordowali około 3 tysięcy cywilów, w tym dzieci - mieszkańców serbskiego Kragujevaca i okolic.

Obrady jury XVII Salonu Karykatury Antywojennej "Kragujevac 2013" odbyły się w dniach 13-14 września 2013 roku. W konkursie wzięło udział 235 autorów z 44 krajów, którzy przesłali 533 prace.

Jury przyznało Grand Prix ufundowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Miast Orędowników Pokoju, Złote, Srebrne i Brązowe Odznaki oraz Nagrody ufundowane przez Miasta Pokoju.

W ciągu ostatnich 32 lat miasto Kragujevac stało się światową stolicą nie tylko karykatury antywojennej, ale karykatury w ogóle.

Międzynarodowy Salon Karykatury Antywojennej przyciągał setki autorów z całego świata od ponad trzech dekad. Nieważne czy są to naiwne, przypominające rysunki dzieci, prace które wyszły spod niewprawnych dłoni osób dorosłych z upodobaniem do szkicowania, czy też najinteligentniejszych mistrzów karykatury, unikalna inspiracja wywodzi się z uniwersalnej idei potępienia dla wojny, przemocy i zniszczenia. Głównym celem jest wołanie do zdrowego rozsądku, by dać światu pokój. W ramach  XVII Międzynarodowego Salonu Karykatury Antywojennej 235 autorów ze wszystkich kontynentów połączyło swe głosy w misji dla pokoju.

Jury przewodniczył Antonio Antunes, karykaturzysta znany na całym świecie oraz dyrektor prestiżowego lizbońskiego festiwalu World Press Cartoon Sintra. Miał on przyjemność jak i niezmiernie trudne zadanie wyłonienia spośród licznych, niezwykłych prac te, które zostały zaprezentowane na wystawie. Jeszcze trudniejszym zadaniem okazało się wybranie najlepszej z nich. Wytyczne uwzględniały zaoferowanie publiczności oryginalnych idei, wolnych od stereotypowych metafor, które już od kilku dekad wyznaczały standardy Salonu, ustanowione przez Jugoslava Vlahovica i jego karykaturę nagrodzoną podczas pierwszej edycji konkursu. Dowiodła ona, że przeokropna wojna otwiera nieograniczone twórcze możliwości, by stać się przedmiotem drwin, śmieszności i potępienia.

Karykaturzysta, który zdobył nagrodę Grand Prix Międzynarodowego Stowarzyszenia Orędowników Pokoju przesyła dramatyczne ostrzeżenie dla całego świata, ujęte w  wizerunku jakże potężnej lecz przerażającej, ciemnej i katastrofalnej natury wojny, jednocześnie wykorzystując przy tym  proste, jasne i czytelne środki malarskie. Widzimy żołnierza, który wkracza w obszar wojenny, podczas gdy w rzeczywistości wkracza w czeluści piekła. Autor Massoud Shojai Tabatabai pochodzi z Iranu, regionu zawirowań wojennych, który przez wiele lat narażony był na cierpienie i zagrożenia związane z  wojną.
Z drugiej strony mamy zaś tureckiego karykaturzystę nazwiskiem Omer Çam, któremu przyznano Złotą Odznakę oraz pierwszą nagrodę przyznawaną przez organizatorów. Zmienia on koła czołgu w beczki wina, a w rękach żołnierzy umieszcza kieliszki. W ten sposób, zgodnie z powiedzeniem „w winie jest prawda”, celebruje on życie i prawdę. Zdobywca Srebrnej Odznaki to polski rysownik Paweł Kuczyński, którego utopijna wizja ukazuje żołnierzy odpalających z bazuki chleb zamiast pocisków.

Ponieważ takie marzenia istnieją, istnieje również nadzieja. Karykatura nie może zmienić świata, ale może zachęcić nas do podjęcia działań. Może dać nam ostrzeżenie, a także sprawić, że będziemy się śmiać nawet pośród ciemnych obrazów, które przynosi nam wojna. Może także przypomnieć tym, którzy poświęcili swoje życie kolekcjonowaniu medali z kampanii wojennych, że za każdym medalem wojennym ukryte są czarne wstążeczki upamiętniające niewinne ofiary.
Jest to przesłanie obecnego Salonu i właśnie ono pozwala mu istnieć. Miasto Kragujevac jest dumne z faktu, iż oferuje możliwość spotkania dla tego wielkiego i szczerego tłumu, oddanego idei pokoju w obliczu cieni ginących tu przed laty ofiar. Jesteśmy również dumni, że miasto stało się stolicą karykatury antywojennej, co zawdzięcza Salonowi. W ten sposób przywołuje duchy ofiar w teraźniejszość, chroniąc je przed zapomnieniem.
          
Miodrag Stojilovic
Dyrektor Salonu